Tradycja ubierania choinki bożonarodzeniowej
Ubieranie choinki to jeden z najpiękniejszych i najbardziej rozpoznawalnych symboli Świąt Bożego Narodzenia. W niemal każdym domu, choinka zajmuje centralne miejsce w świątecznej aranżacji, a jej dekorowanie to radosna tradycja, którą podtrzymują kolejne pokolenia. Jednak skąd wziął się zwyczaj ubierania choinki? Jakie były jego początki i dlaczego to właśnie iglaste drzewko stało się symbolem świąt?
Tradycja ubierania choinki – skąd się wzięła?
Historia tradycji ubierania choinki wywodzi się z Alzacji, regionu na pograniczu Francji i Niemiec. To właśnie tam w XVI wieku narodził się zwyczaj przystrajania iglastych drzewek, nawiązujących symboliką do „drzewa poznania dobra i zła” z rajskiego ogrodu. Alzackie choinki zdobiono jabłkami, symbolizującymi grzech pierworodny, oraz papierowymi ozdobami. Wybór drzewek iglastych, mimo że nie do końca jasny, wynikał prawdopodobnie z ich wiecznie zielonych igieł, które nawet zimą symbolizowały życie i odrodzenie.
Marcin Luter odegrał istotną rolę w popularyzacji choinki jako elementu świątecznego wystroju w domach. To właśnie Luter zalecał, aby spędzać okres świąteczny z bliskimi, przy wspólnie dekorowanej choince. W tamtych czasach drzewka wieszano pod sufitem, często do góry nogami – taki sposób zawieszania miał odstraszać złe moce i choroby, chroniąc dom przed nieszczęściami.
Rozprzestrzenianie się tradycji ubierania choinki w Europie
Zwyczaj ubierania choinki szybko zyskał popularność w Niemczech, skąd przeniósł się do Francji. Na dworze brytyjskiej królowej Wiktorii choinka pojawiła się w połowie XIX wieku, co znacząco wpłynęło na rozprzestrzenienie się tego zwyczaju w całej Europie i Ameryce. Dzięki temu tradycja ta zyskała charakter międzynarodowy i zaczęła być kojarzona jednoznacznie ze Świętami Bożego Narodzenia.
Z czasem zaczęto wprowadzać nowe dekoracje. Choinki ubierano już nie tylko w jabłka i papierowe ozdoby, ale również w świeczki, które symbolizowały światłość Chrystusa. W ten sposób choinka stała się nie tylko dekoracją, ale także nośnikiem symboli religijnych i pobożności, co pomogło jej w integracji z chrześcijańską tradycją świąt.
Kiedy choinka pojawiła się w Polsce?
Tradycja ubierania choinki bożonarodzeniowej do Polski przybyła znacznie później niż do wielu krajów Europy Zachodniej. Dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, w okresie zaborów, niemieccy protestanci zaczęli przynosić zwyczaj przystrajania choinki do polskich domów, zwłaszcza w dużych miastach. W regionach wiejskich choinka nie była jeszcze popularna, a bardziej tradycyjną ozdobą świąteczną był podłaźniczka – gałąź iglasta, zawieszona pod sufitem, często przystrojona jabłkami i orzechami, które miały symbolizować zdrowie i dostatek.
Choinka bożonarodzeniowa dopiero na przełomie XIX i XX wieku zdobyła popularność na terenie całego kraju, wyprzedzając podłaźniczkę oraz inne tradycyjne polskie dekoracje świąteczne, takie jak jemioła, żłóbek i snop zboża, zwany Diduchem. Samo „zdobycie” żywego drzewka miało również swoją symbolikę – na wsiach często traktowano je jako „kradzież obrzędową”, a zabranie choinki z lasu miało przynosić szczęście i pomyślność.
Czy ubieranie choinki to pogański zwyczaj?
Wielu zadaje sobie pytanie, czy tradycja dekorowania choinki jest wyłącznie chrześcijańska. Początkowo zwyczaj ten nie był akceptowany przez Kościół katolicki, który uznawał go za pogański i nawiązywał do tradycji starożytnych. Praktyka strojenia drzew miała bowiem swoje korzenie w starożytnym Rzymie, gdzie podczas zimowych świąt Saturna drzewka dekorowano metalowymi ozdobami, co przypominało współczesne ozdoby choinkowe.
Dawne wierzenia przypisywały drzewom specjalne znaczenie – iglaste drzewka uważano za chroniące dom przed złymi mocami. Iglaki były traktowane jako symbol wiecznego życia, a dekorowanie ich i składanie hołdu miało przynosić ochronę przed złem. W XIX wieku Kościół zmienił jednak podejście i oficjalnie uznał choinkę za symbol Bożego Narodzenia, zachęcając wiernych do dekorowania domów świątecznymi drzewkami.
Dlaczego choinkę ubiera się w Wigilię?
W Polsce tradycja ubierania choinki jest ściśle związana z dniem Wigilii, czyli 24 grudnia, który jest również obchodzony jako Dzień Adama i Ewy. Przypomina on o wygnaniu pierwszych ludzi z raju i o grzechu pierworodnym, symbolizowanym przez jabłka zawieszane na gałązkach choinki. Data ta nie jest przypadkowa – nawiązuje do misteriów odprawianych w przeddzień Bożego Narodzenia.
Obecnie wiele osób decyduje się na wcześniejsze przystrajanie choinki, zwłaszcza z końcem listopada lub początkiem grudnia. Trend ten jest popularny również w innych krajach – na przykład w USA choinki przystraja się już po Święcie Dziękczynienia, a we Włoszech drzewka są dekorowane tradycyjnie 8 grudnia na święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
Ewolucja ozdób choinkowych – od jabłek po współczesne dekoracje
Pierwsze ozdoby choinkowe były bardzo proste – na choinkach zawieszano jabłka, orzechy, słomiane dekoracje oraz papierowe zawieszki. Każda ozdoba miała swoją symbolikę – jabłka przypominały o grzechu pierworodnym, orzechy symbolizowały zdrowie i siłę, a słoma miała przynosić domownikom pomyślność.
Z czasem ozdoby ewoluowały i zaczęto dodawać do nich świeczki, co podkreślało religijny charakter drzewka. Później pojawiły się bombki choinkowe, łańcuchy, anielskie włosy oraz światełka elektryczne, które stały się standardem w XX wieku. Współcześnie, ozdoby choinkowe są niezwykle różnorodne i mogą mieć rozmaite formy – od klasycznych bombek po minimalistyczne dekoracje w stylu skandynawskim.
Współczesne tradycje – choinka jako symbol świąt na całym świecie
Choinka bożonarodzeniowa jest dziś symbolem obecnym w niemal każdym kraju, a różnorodność dekoracji i zwyczajów pokazuje, jak bardzo stała się uniwersalnym elementem kultury. W niektórych krajach, jak w Polsce, choinka ubierana jest tradycyjnie w Wigilię, natomiast w innych dekoruje się ją znacznie wcześniej. Coraz popularniejsze stają się również choinki sztuczne, które można bez obaw wystawić znacznie wcześniej, a jednocześnie cieszyć się ich pięknem przez wiele lat.
Dzięki swojej historii, bogatej symbolice i uniwersalnemu znaczeniu, choinka bożonarodzeniowa jest nieodłącznym elementem świątecznej atmosfery, wprowadzając do domów ciepło i radość.
Podsumowanie
Tradycja ubierania choinki bożonarodzeniowej, która narodziła się w Alzacji, zyskała popularność w Europie i Ameryce, przynosząc radość kolejnym pokoleniom. Dziś choinka to symbol nie tylko świąt, ale także rodzinnych chwil, ciepła i bliskości. Od skromnych drzewek wieszanych pod sufitem po bogato zdobione choinki, jej historia odzwierciedla naszą kulturę i zwyczaje, które choć zmieniają się z biegiem lat, to wciąż niosą za sobą tę samą radość i piękno, z jakim witamy kolejne Święta Bożego Narodzenia.
